De anno 1921 ingevoerde jaarlijkse taks tot vergoeding der successierechten, ook wel de “patrimoniumtaks” genoemd, heeft doorheen de jaren opmerkelijk weinig wijzigingen gekend. Thans worden verschillende wijzigingen doorgevoerd, zoals onder meer een progressief tarief, het opnemen van buitenlandse onroerende goederen in de heffingsgrondslag alsook de bevestiging van de toepasselijkheid van de algemene antimisbruikbepaling. In een eerder artikel werden de negatieve gevolgen voor vermogensplanning met een private stichting reeds toegelicht, maar de wetswijziging kan ook nefaste gevolgen hebben voor sportclubs, culturele instellingen en andere non-profit instellingen.
Wijziging tarief
In de voormalige regelgeving bedroeg de taks een vast tarief van 0,17 % op de brutovermogenswaarde van het vermogen van de vzw of de stichting. Deze taks was verschuldigd indien het geheel van de bezittingen die voor de taks in aanmerking komen een waarde heeft die het bedrag van 25.000,00 EUR overschrijdt. In de nieuwe regeling is er géén vast tarief meer van toepassing doch een progressief tarief (zoals dat ook voor de successierechten bestaat) en wordt voormelde vrijstelling van 25.000,00 EUR vervangen door een voetvrijstelling van 50.000,00 EUR.
In de nieuwe regeling gelden volgende tarieven:
- Eerste schijf van 50.000,00 EUR: vrijgesteld;
- Op de schijf van 50.000,01 EUR tot 250.000,00 EUR: 0,15%;
- Op de schijf van 250.000,01 EUR tot 500.000,00 EUR: 0,30%;
- Boven 500.000,00 EUR: 0,45%.
Grondslag van de taks
Voor de berekening van de taks wordt er gekeken naar het geheel van de bezittingen die de VZW of private stichting heeft op 1 januari van het betreffende aanslagjaar. Concreet betekent dit dat er jaarlijks een waardering van de bezittingen moet worden gemaakt.
Onder de nieuwe regeling moeten ook de in het buitenland gelegen onroerende goederen in de heffingsgrondslag van de taks worden opgenomen. Om eventuele dubbele belastingen (deels) te vermijden voorziet de nieuwe regeling wel in een verrekeningsmechanisme voor de in het buitenland gelegen of aangehouden goederen (onroerend en roerend), die aldaar onderworpen zijn aan de lokale buitenlandse belasting gelijkaardig aan de taks tot vergoeding van de successierechten.
Neutraliserende maatregelen
Teneinde te vermijden dat de hervorming van de taks een belastingverhoging zou meebrengen voor de instellingen actief in de zorgsector, voorzag men van meet af aan in een bijzondere regeling om de impact van het nieuwe tarief voor de zorginstellingen te neutraliseren. Zo worden de bezittingen van entiteiten die hoofdzakelijk, d.i. voor meer dan de helft van hun omzet, handelingen verrichten in de zorgsector, voor slechts 37,7% van hun waarde opgenomen in de belastbare grondslag. Die 37,7% reduceert het tarief opnieuw tot 0,17% (37,7% van 0,45% = 0,17%). Hierdoor wordt de belastingdruk voor de zorginstellingen de facto niet verhoogd.
Aanvankelijk werd deze maatregel enkel voor de zorginstellingen voorzien, maar op de valreep werd de maatregel nog uitgebreid. In hoofdzaak heeft de uitbreiding betrekking op VZW’s en private stichtingen die in aanmerking komen voor de btw-vrijstelling zoals voorzien door art. 44, § 2, 3° (sport), 4° a) (onderwijs) en 9° (toneel-, ballet- of filmvoorstellingen en concerten) op voorwaarde dat ‘meer dan de helft’ van hun omzet vrijgesteld is van btw op grond van voormelde vrijstellingen.
Deze instellingen lijken hierdoor de dans te ontspringen, maar doen er goed aan om nader te bekijken of ze wel degelijk voldoen aan de voorwaarden voor toepassing van deze uitzondering. Vaak gaat het immers om gemengde btw-belastingplichtigen die naast de btw-vrijgestelde omzet ook een niet te verwaarlozen btw-belaste omzet hebben of omzet die op basis van een andere btw-vrijstelling is vrijgesteld van btw. We denken bijvoorbeeld aan een voetbalclub met een cafetaria of kantine of aan een VZW die ook heel wat huuropbrengsten heeft. In dit kader stelt zich vooral ook de vraag of ontvangen subsidies buiten beschouwing mogen worden gelaten voor de beoordeling van deze voorwaarde. Indien dit niet het geval is, zullen heel wat sportclubs, onderwijsinstellingen en culturele instellingen alsnog naast deze neutraliserende maatregel grijpen.
De neutralisering van de tariefverhoging geldt eveneens voor patrimonium-entiteiten (VZW’s of private stichtingen) op voorwaarde dat het gaat om een patrimonium waarvan ‘minstens 75% door een (andere) VZW of private stichting wordt aangewend tot de realisatie van de handelingen die hogervermelde btw-vrijstelling kunnen genieten’. Indien de btw-vrijstelling n.a.v. een btw-controle bij de exploitatie-entiteit verworpen zou worden, kan dit onrechtstreeks dus ook aanleiding geven tot een verhoogde patrimoniumtaks bij de patrimonium-entiteiten.
Niet alle instellingen actief in de cultuursector worden overigens gespaard. Exploitanten van bibliotheken, musea, dieren- of plantentuinen kunnen bijvoorbeeld niet genieten van een dergelijke neutralisering. Dierenasielen en private archieven (in beide gevallen ook inclusief hun patrimonium-entiteiten) werden op de valreep wel nog uitdrukkelijk meegenomen voor de neutraliserende maatregel.
Inwerkingtreding
De nieuwe regeling is in werking getreden op 1 januari 2024. Omdat er voor de berekening van de taks wordt gekeken naar het geheel van de bezittingen die de VZW of private stichting heeft op 1 januari van het betreffende aanslagjaar, zal de nieuwe regelgeving reeds van toepassing zal zijn op de aangiftes die ten laatste op 31 maart 2024 moeten ingediend worden.
Conclusie
De patrimoniumtaks wordt vanaf 1 januari 2024 hervormd waarbij de stijging van het tarief van 0,17% naar 0,45% bijzonder hard aankomt voor bepaalde sectoren/entiteiten. Op de valreep werd de neutraliserende maatregel voor de zorgsector uitgebreid naar bepaalde sport-, cultuur- en onderwijsinstellingen. Deze maatregel is evenwel onderworpen aan een specifieke voorwaarde die verband houdt met de btw-positie van deze instellingen. Concreet betekent dit dat voormelde instellingen een analyse van hun btw-positie zullen moeten verrichten om te bepalen of deze maatregel van toepassing is.
Kantoor Tiberghien kan u helpen bij het in kaart brengen van de gevolgen die deze wetswijziging specifiek heeft voor uw instelling. Daarenboven kan u voor de jaarlijkse waardering van uw bezittingen een beroep doen op Tiberghien Economics. Aarzel dus niet om ons te contacteren indien u vragen heeft over deze wijzigingen.
