De verlaging van de schenkingsrechten voor de schenking van onroerende goederen in de drie gewesten: een stand van zaken

De materie van de schenkings- en successierechten is een bevoegdheid van de Gewesten. Vaak horen we dat het schenken van een onroerend goed aan een dichte vriend of zelfs aan kinderen duur is. En terecht. In de praktijk is het mogelijk om de rechten te beperken, maar voor iemand die tijdens zijn leven op korte termijn een onroerend goed wenst over te dragen, blijft dit moeilijk. Vanuit deze veronderstelling werden in elk van de gewesten maatregelen heeft getroffen om de schenking van vastgoed aan te moedigen. Hoe verloopt dit concreet in de drie Gewesten?

Bemerk dat het niet de plaats is waar het onroerend goed is gelegen die bepaalt welk gewest zijn regels kan laten gelden, maar wel de fiscale woonplaats van de schenker (tenzij deze in het buitenland woont).

1.    Brusselse Hoofdstedelijk Gewest

De regering van het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest kondigde onlangs “een belangrijke fiscale hervorming” aan “met als doel de Brusselse fiscaliteit eenvoudiger, rechtmatiger en gunstiger te maken voor de Brusselaars en de Brusselse ondernemingen”.

Het eerste deel van deze hervorming is in werking getreden op 1 januari 2016. Andere wijzigingen zullen slechts later in werking treden en het voorwerp uitmaken van een nieuw wetgevend initiatief.

Eén van de doelstellingen van deze hervorming is om het schenken van onroerend goed interessanter te maken, en op deze manier een verhoging van de belastinginkomsten te genereren, zoals het geval was bij de verlaging van de progressieve schenkingstarieven voor roerende goederen naar een vast tarief van 3% of 7%. De vooropgestelde hervorming is echter niet zo spectaculair als de verlaging van de schenkingsrechten voor roerende goederen, maar ze beoogt niettemin een verlaging van het tarief.

De nieuwe tarieven voor de schenking van vastgoed zijn in werking getreden op 1 januari 2016. Meer specifiek, impliceert dit dat ze van toepassing zijn op schenkingen vanaf die datum (de regel van het progressievoorbehoud ingeval van overlijden binnen een termijn van 3 jaar blijft van toepassing, indien de schenking van onroerend goed heeft plaats gevonden vóór 1 januari 2016).

De Brusselse regering heeft de tarieven voor schenkingsrechten aangepast aan deze van kracht in het Vlaams Gewest sinds 1 juli 2015 (cf. infra).

Op die manier is het stelsel aanzienlijk vereenvoudigd. Voortaan geldt dat:
•    Slechts twee verwantschapscategorieën overblijven:

o    “rechte lijn, echtgenoten, samenwonenden”;
o    “alle andere personen” (t.t.z. al diegene die vroeger de andere categorieën vormden: broers-zussen, ooms-tantes en neven-nichten, en vreemden).

•    Slechts vier belastingschijven werden ingesteld en het tarief werd verlaagd.



Het tarief van 80% dat gold “tussen andere personen” is bijgevolg niet meer van toepassing. Deze tariefverlaging zal zeer waarschijnlijk schenkingen tussen broer, zus, oom en neef, en zelfs tussen personen zonder enige familieband aanmoedigen.

De schenking van een onroerend goed kan gevolgen hebben voor de verschuldigde successierechten, indien deze schenking uitgevoerd werd binnen drie jaar voor het overlijden van de schenker. In dat geval, wordt de waarde van de schenking, die als basis heeft gediend voor de berekening van de verschuldigde schenkingsrechten, gevoegd bij de belastbare waarde van de nalatenschap, met als gevolg dat een opduweffect wordt gecreëerd ten aanzien van de onroerende goederen van de nalatenschap waardoor deze waarschijnlijk in een hogere schijf (tegen een hoger tarief) zullen worden belast. Deze regel in het Wetboek van successierechten wordt de regel van het progressievoorbehoud genoemd. De in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest uitgevoerde hervorming schaft deze regel van het progressievoorbehoud af. Door deze maatregel vallen schenkingen van roerende en onroerende goederen, wat de regel van het progressievoorbehoud betreft, voortaan onder hetzelfde stelsel.

Bemerk wel dat, zoals tijdens de parlementaire werkzaamheden wordt verduidelijkt, de regel van het progressievoorbehoud inzake schenkingen blijft gelden voor schenkingen van onroerende goederen die tussen dezelfde partijen worden uitgevoerd binnen een termijn van minder dan 3 jaar. Deze regel, verwoord in artikel 137 van het Wetboek van registratierechten, blijft van toepassing op schenkingen van onroerende goederen onderworpen aan de gebruikelijke progressieve tarieven.

2.    Vlaamse Gewest

In het Vlaamse Gewest is er al sinds 1 juli 2015 een nieuw regime van kracht voor de schenking van onroerende goederen. De tarieven voor de schenking van onroerende goederen werden er vereenvoudigd en verlaagd.

Het aantal verwantschapscategorieën werd teruggeschroefd van vier naar twee: “in rechte lijn en tussen partners” en “tussen andere personen”. Het aantal belastingschijven werd teruggebracht naar vier per categorie. Zoals hierboven aangegeven zijn de tarieven voor de schenking van vastgoed hetzelfde in het Vlaamse Gewest als in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest. Er kan dus worden verwezen naar de bovenstaande tabellen.

Toch een bijzonder kenmerk van de tarieven in het Vlaamse Gewest. In het Vlaamse Gewest werden twee speciale stelsels voorzien die in specifieke gevallen van toepassing zijn (indien de begiftigde bereid is om het geschonken goed te renoveren en de energie-efficiëntie van de woning te verbeteren en ingeval van duurzame verhuring). De “gebruikelijke” tarieven worden in dit geval nog verlaagd: 3, 6, 12, 18% in rechte lijn en 9, 17, 24, 31% voor het tarief “tussen andere personen”. Om aanspraak te maken op dit voorkeurstarief moet niet alleen de schenker zijn fiscale woonplaats hebben in het Vlaams Gewest, maar moet het geschonken goed in het Vlaamse Gewest gelegen zijn.

In tegenstelling tot het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest blijft in het Vlaamse Gewest de regel van het progressievoorbehoud gelden: de waarde van het goed, dat wordt geschonken binnen een termijn van drie jaar vóór het overlijden, creëert een opduweffect ten aanzien van de andere onroerende goederen van de nalatenschap zodat het voorkomt dat deze in een hogere schijf (tegen een hoger tarief) worden belast.

3.    Waalse Gewest

Het Waalse Gewest heeft recent een aantal fiscale maatregelen getroffen. Zo kunnen we verwijzen naar de verhoging van het tarief voor registratierechten van 12,5% naar 15% voor de aankoop van een woning indien de koper reeds eigenaar is (volledig of voor minstens 33%) in volle eigendom (of in vruchtgebruik) van minstens 2 andere woningen in België of in het buitenland.  Daartegenover werd een verlaging voorzien van het tarief voor onroerende schenkingen.

Sinds 1 januari 2016 werden ook in het Waalse Gewest de schenkingsrechten voor vastgoed verlaagd. Voortaan stijgen de tarieven niet meer boven 50% van de verkoopwaarde van het goed, terwijl deze vroeger in bepaalde gevallen konden oplopen tot 80%.

In tegenstelling tot de twee andere gewesten (zie hierboven), werd in het Waalse Gewest niet van de gelegenheid gebruik gemaakt om het stelsel van de schenkingsrechten te vereenvoudigen.

Het toepasselijke tarief is afhankelijk van de waarde van het onroerend goed in de volgende vijf gevallen:

i.  De schenking in rechte lijn van de gezinswoning (ouders-kinderen, echtgenoot-echtgenote en tussen wettelijk samenwonenden,
ii.    De schenking in rechte lijn van een woning (andere dan de gezinswoning),
iii.   De schenking aan een broer of zus,
iv.   De schenking aan een oom of tante, en
v.    De schenking in de andere gevallen.

In vergelijking tot de doorgevoerde hervormingen in beide andere gewesten kunnen we hier enkel het uitblijven betreuren van een reële vermindering van de toepasselijke tarieven in rechte lijn. Wel verdwijnt in het Waals Gewest het tarief van 80% in de categorie “tussen andere personen”.

Een vergelijkende tabel met de tarieven vóór en na 1 januari 2016 kan worden teruggevonden via de volgende link: http://www.wallonie.be/fr/actualites/reforme-des-droits-de-donations-immobilieres.


Voor bijkomende info kan u terecht bij:
Renaud Thonet - Senior Associate (renaud.thonet@tiberghien.com)